Diyarbakır Alevîleri
Ağırlıklı olarak Bismil ilçesinin köylerinde(Seyithasan, Ulutürk (eski adı Darlı), Türkmenhacı, Şükürlü) ve Diyarbakır merkez köylerinde (Kadıköy, Şarabi) yaşarlar. Bu Aleviler kendilerini Türkmen, Kızılbaş olarak adlandırılar. Ana dilleri Türkçedir. Horasan'dan geldikleri bilinir. Kimi köylerin bugün bile Irak'ta (Musul) akrabaları vardır. 1990'lı yıllarda birçokları batı illerine (İzmir, Antalya, Mersin...) göçmüştür. Yakın dönemde asimile olan köyler de vardır. Köselli köyü aslen Alevî-Türkmenken bugün Şafi-Kürt bir kimlik taşımaktadır.
Sivas Alevîleri
Sivas, Türkiye’de en çok Alevi köyü bulunan ilidir. Sivas Alevileri ekseriyetle Türkmen'dir. Ancak Kürt ve Zaza kökenli Sivas Alevîleri de vardır.
Vilayeti Çepni Alevîleri
Ordu-Giresun-Gümüşhane-Bayburt-Vakfıkebir arasındaki bölgede genellikle yüksek köylerde yaşayan Türkmen/Çepni kökenli Güvenç Abdal Ocağına bağlı Alevilerdir. Son yıllarde bazı köylere yeni Cem evleri kurulmuştur.
Erzurum Alevîleri
Bir bolümü köken olark yerli olup, diğer bölümü ise Tunceli’den (Dersim) göçmedir. Merkezde pek olmamalarına karşı güney ilçe ve köylerinde yaşarlar. Erzurum’un, Tekman, Hınıs, Aşkale, Şenkaya, Pasinler ve Çat ilçelerinde orta yoğunlukta bulunmakla beraber Erzurum merkez ve diğer ilçelerinde de azınsanmayacak ölçüde Alevi nüfusu mevcuttur.
Tokat Alevîleri
Tamamına yakını Türkmen (Oğuz) soylu olan Alevîlerdir. Öyle ki Tokat'ta -Dodurga'dan, Salur'a; Avşar'dan Kınık'a- neredeyse 24 Oğuz boyunun tamamından Alevîler yaşamaktadır. Bunların içinde Türkmen-Alevîliğini en orijinal hâliyle yaşayan Sıraçlardır. Sıraçlar Begtili boyuna mensuptur ve kat'iyen bozulmamış bir topluluktur. Sıraçların önderi Hubyarlu oymağından Beydili Türkmeni olan Hubyar Sultan'dır.Tokat'ın belirli bölgelirinde özellikle Almus ilçesinde Tunceli kökenli Alevîler de vardır.
Tengricilikten kalma âdetler en çok Sivas ve Tokat Alevîlerinde canlıdır. Meselâ Tokat'ın Alevî-Türkmen köylerinde dağlardaki taş yığıntıları, adak yeri olarak kutsal kabul olunmaktadır. Aynı şekilde üzerlik otu tüttürme, ateşe suya küfretmeme, ağaca çaput bağlama, turnayı kutsal olarak görme (ongunculuk-totemizm), cöfer (kutsal toprak) alma ve saz eşliğinde yapılan cem törenleri de buna örnek olarak gösterilebilir.
 |